Alacakaranlıkta İstanbul

Tarihin gözleri var, surlarda delik delik;
Servi, endamlı servi, ahirete perdelik...
Bulutta şaha kalkmış Fatih'ten kalma kır at;
Pırlantadan kubbeler, belki bir milyar kırat...
Şahadet parmağıdır göğe doğru minare;
Her nakışta o mana: Öleceğiz ne çare? ..
Hayattan canlı ölüm, günahtan baskın rahmet;
Beyoğlu tepinirken ağlar Karacaahmet…

Necip Fazıl Kısakürek

İstanbul’daki ilk yerleşimlere dair pek çok hikaye anlatılsa da, şehrin geçmişi o kadar eskilere uzanır ki mitolojiyle gerçek birbirinden ayrılamaz olur. Kesin olarak şu söylenebilir ki, Roma’dan da, İsa ve Hristiyanlıktan da önce İstanbul ve sakinleri oradadır. Antik Yunan tiyatrosunda, şehrin adı daha Constantinople bile değilken bu şehrin sakinlerinin sürekli sarhoş gezdiklerinden bahsedilir ve şehrin karakteristiği ta o zamandan belirlenir.

Şehrin pagan döneminden oldukça az şey kalmıştır. Bugün Kadıköy olarak anılan Anadolu Yakasındaki bölge ilk yerleşimlerden bazılarına ev sahipliği yapar. Paganist dönem, şehre bir iskelet verir.

Bugün bildiğimiz anlamıyla İstanbul’ İmparator Constantine döneminde, Constantinople adıyla bugünlerde tarihi yarımada olarak anılan bölgede kurulur. Zamanla Hristiyanlığın da önemli bir merkezi olur, İkinci Roma olarak anılır. Batı Roma’nın yıkılışından itibaren yeni imparatorluğa başkentlik yapar. Sayısız deprem, yangın ve hastalık görür. En yüce günlerinden bazılarını Doğu Roma İmparatorluğu başkenti olarak geçirir. Bir ilim ve irfan yuvasıdır. Öyle ki, Latin İstilasından sonra bile sanat ve bilim burada çiçek açmayı bırakmaz. Fatih’in fethinden sonra buradan İtalya’ya kaçanlar, Rönesans’ın başlamasında oldukça etkili olmuşlardır.

“Kutsal emanetler tüm Hristiyan alemindekiden daha fazlaydı desem, anlatmaya yeter de artar -dünyanın dört bucağında üretilmiş, saymakla bitmeyecek kadar altın, gümüş, kıymetli kumaşlar, eşya ve taşlar. Ben, Geoffrey de Villerhardouin, Champagne Mareşali, inanıyorum ki dünyanın yaratılışından beri bu şehrin yağmalanmasına benzer bir şey görülmedi.”

Geoffrey de Villerhardouin

Fatih döneminde şehir özellikle Latin İstilası ve vebalar sonrasında eski ihtişamını oldukça kaybetmiş durumdadır. Bir zamanlar dünyanın en kalabalık şehri olan İstanbul’un nüfusu azdır ve bir zamanlar Mısır’a ve İtalya’ya hükmeden İmparatorluk tarihi yarımadadaki surların arasına sıkışmış durumdadır. Fetih ve sonrasındaki yağma sırasında şehir yeniden oldukça büyük bir darbe almıştır. Fakat Fatih burayı kendi İmparatorluğunun başkenti haline getirir ve şehir bir kez daha büyük bir İmparatorluğun, Osmanlı İmparatorluğunun Başkenti olarak büyümeye ve eski ihtişamlı günlerine dönmeye başlar.

Şehrin üçüncü dokusu da budur, Osmanlı ve beraberinde getirdiği İslam kültürü şehre işler. Şehrin yedi tepesinde Kiliseler’le birlikte camiler de inşa edilir, İstanbul’un hem silueti hem de kültürü geri dönülmez bir şekilde değişir. Bu dönemin İstanbul’u Yahudilerle, Fransızlarla, Rumlarla, Venediklilerle ya da Almanlarla gerçek bir metropoldür. Fakat Osmanlı İmparatorluğu görkemini kaybettikçe İstanbul da bundan nasibini alır. Birinci Dünya Savaşı sebebiyle bu sefer de İngilizler tarafından işgal edilir.

Osmanlı’nın son dönemleri ve Cumhuriyet’in ilk dönemleri şehir için zorlu geçmiştir. Şehrin gayrimüslimlerinin bir kısmı kendi istekleriyle, bir kısmı korkuyla, bir kısmı da zorla şehri terk etmek zorunda kalırlar ve yüzlerce yıldır bütün kültürlerin bir arada yaşadığı bu şehir belki de Latin İstilasından bile daha büyük bir yara alır. Köyden kente göç ve plansız büyüme şehrin doğasına geri dönülemez hasarlar verir, şehrin ortasına silüeti bozan devasa gökdelenler dikilir. Şehir artık başkent değildir.

“Diğer şehirler ölümlü olabilir, ama bana göre, bu şehir dünya üstünde insan oldukça yaşamaya devam edecek.”

Fransız Yazar Gyllius

Bütün bunlara rağmen İstanbul bugün hala ayakta, belki de yeni bir atılımın eşiğinde. Yurt dışından, farklı kültürlerden insanlar bugün yine Pera, Kadıköy gibi yerlerden konutlar almaya başladılar ve şehre bir kez daha kendi kültürlerini sunuyorlar. Kalabalık dezavantajlı olduğu kadar, şehrin bir normu ve şehre dinamizm katıyor. Her gün farklı bir grafiti yeni bir sokakta parıldıyor, sayısız konser ve müze hizmet veriyor, bazen, sökülenler yerine yeni ağaçlar dikiliyor. İstanbul’u gerçekten tanıyanlar, üzerindeki her şeyin geçici olduğunu, fakat İstanbul’un baki olduğunu biliyorlar. Siz de gelin, İstanbul’u yenmeye değil, onu yaşamaya, tecrübe etmeye. Bırakın size nüfuz etsin. Binlerce yıldır başkalarının olduğu kadar, sizin de eviniz olsun.

“Sana dün bir tepeden baktım aziz İstanbul!
Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer.
Ömrüm oldukça, gönül tahtıma keyfince kurul!
Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer.

Nice revnaklı şehirler görülür dünyada,
Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.
Yaşamıştır derim, en hoş ve uzun rü'yada
Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.”

Yahya Kemal Beyatlı

İstanbul hakkındaki karanlık hikayeler ilk günlere kadar uzanır. Paganlar burada tanrılarına dualar eder ya da söylentilere göre İmparator Justinien Ayasofya'yı inşa ettirebilmek için şeytandan yardım istemiştir. Bir kandaş daha fazlasını bilir. Şehir ölümlüler için olduğu kadar, hatta belki de daha fazla, ölümsüzler için önemli olagelmiştir.

Gangreller, Toreadorlar, Tzimisceler, Ventruelar… Hepsi şehri ilk keşfedenin, şehrin tepelerinde ilk ilahileri söyleyip ayın altındaki kanlı orgylerini gerçekleştirenlerin kendileri olduğunu iddia ederler. Gerçek bilinmez. Bilinen şudur ki buradaki kandaşların tarihi, şehrin tarihi kadar geriye uzanır. Şehrin ölümlü ve ölümsüz dünyaları girift bir şekilde iç içe geçer.

Trinity olarak bilinen üçlünün üç klanı, Toreador, Ventrue ve Tzimisce Roma ve Bizans dönemi İstanbul’una damgalarını vurmuş ve bilinen anlamda İstanbul’un mimarları olmuşlardır. Şehrin iyisiyle kötüsüyle o döneminin pek çok olayının izleri Trinity’deki Michael, Antonius ve Dracon’a kadar sürülebilir. Onların dölleri bugün hala İstanbul’da gölgelerin arkasından oyunlarını oynarlar.

Fakat Latin İstilası sırasında Trinity gücünü kaybeder ve Hülya’nın sona erdiği düşünülür. Şehrin geceleri bir süreliğine kaosa teslim olsa da, Giovanni ve Setler gibi dışarıklı klanların da desteğiyle Ventruelar nihayet otoriteyi kazanır fakat bu da kalıcı olmaz. İstanbul’un fethine kadar şehir birkaç kez el değiştirir.

Fetih sırasında Yek, Banu Haqim, Gangrel ve şehrin gururlu ve üstten bakan kandaşlarından rahatsız olan diğerleri, Fatih’le bir anlaşma yapar ve saldırıya katılırlar. Bu anlaşma uyarınca gündüzlere Fatih, gecelereyse Kandaşlar hükmedecektir. Fetih sırasında insanlar arasında olduğu kadar, şehrin binalarının tepelerinde ya da yeraltındaki tünellerde, gece vakti kandaşlar arasında da bir savaş döner. Fatih şehri fetheder, Yek klanı ise şehrin yönetimine oturur. Fakat Yek şehrin kompleks yapısını hafife almıştır ve hükümleri kısa sürer.

Şehir birkaç kez daha el değiştirdikten sonra bir Osmanlı Şehzadesiyken kucaklanmış olan Ventrue Mustafa’nın yönetiminde bir süre kalır. Bab-ı Ali baskını sırasında faili bugün hala meçhul olacak şekilde Mustafa öldürülür ve şehir bir kez daha kaosa teslim olur.

Hiç bitmeyecekmiş gibi gelen bu kaos dönemi, Ventrue Atahan’ın, son Bizans İmparatorunun kızıyken kucaklanmış Theodora Palaeologus ile evlenmesiyle sona erer ve İstanbul Barışı denilen barış yürürlüğe girer ve bugün bu barış hala sürmektedir.

Ölümlüler dünyasının gayri müslimleri pek çok olay ve durum sebebiyle şehri terk etse de, bu kandaşlar için çok küçük bir oranda geçerlidir. İstanbul’un gecesi, aynı İmparatorluk döneminin en şaşalı günleri kadar karmaşık ve çok kültürlüdür. Sayısız dil konuşulur ve sayısız dine inanılır.

İstanbul’un geceleri bir avcı için sonsuz bir orman, bir kurban içinse kimsenin çığlığınızı duyamayacağı bir okyanustur. Kaos, şehrin damarlarında dolaşır. İnsan selleri gündüz olduğu kadar gece de her yere akar. Beslenme olanaklarının artışıyla birlikte, kandaşların sayısı da kontrol edilemez bir şekilde artmıştır ve her yerde gecenin çocuklarına rastlamak mümkündür.

Bütün bu karmaşanın üzerine, Prens’in ve Divan’ın iradesiyle ince bir düzen perdesi serilmiştir. Yüzeysel bir sükunet. Beşiktaş’ta, ya da yaşlı ve gelenekçi Kadim bir Vampirin çevresinde kurallar daha katı uygulanırken ve cezalar daha keskinken, Boğaz’ın karşı kıyısına geçtiğinizde Üsküdar’da açık açık Ashirra’yı, Kadıköy’de saklı gizli de olsa Anarchları bulursunuz. Anadolu’da kurallar daha esnek ve pazarlığa açıktır.

Sunulmaya çalışılan barış tablosunun arkasına bakmaya cesaret ettiğinizde bulacağınız şey çatlaklar değil, derin uçurumlardır. Divan denilen meclis bir uyum sahnesi değil, her biri kendi senaryosunu oynamaya çalışan yırtıcıların toplandığı bir arenadır. Şehrin sokaklarında asıl gücün Divan’da ya da Prensin sarayında da değil, gölgelerdeki isimsiz varlıklarda olduğuna dair söylentiler dolaşır.

Prens’in ve Ventrueların Ankara ve Ankaradaki Yeklerle düşmanlığı ve şehrin politika sahnesinin en hareketli olaylarındandır. Belediyelerde, orduda, polis teşkilatında, mahkemelerde ve diğer her yerde bu ikisinin çıkarları çatışır ve yüz yıldır süregelen mücadele bugün de devam eder. İstanbul sürekli olarak Ankara’daki hükümetin soğuk nefesiyle tehdit altındadır.

Bu yerel durumlar yetmezmiş gibi, son yıllarda sanki dünya da bu şehre doğru eğiliyor gibidir. Gezegenin karanlık köşelerinden, tarihin unuttuğu mezarlardan, akıl almaz güçteki kadim varlıklar, isimleri efsanelerde geçen vampirler birer birer İstanbul’a a gelmektedirler. Bu bir istiladan çok bir hac yolculuğuna benzer ve son durak burasıdır. Bir oyunun son perdesi ya da belki de bi oyunun başlangıcı burada oynanacaktır. Cılız İstanbul barışı bu kadim ve güçlü aktörlerin yerlerini almasıyla tehdit altındadır. Şehirde bütün ittifaklar sarsılmakta ve yüzlerce yıldır yapılan planlar dahi geçersiz kalmaktadır.

İstanbul büyücüler, hayaletler, hortlaklar, ya da gulyabaniler için de en önemli oyun alanlarından biridir ve onların hamleleri pek çok kandaş tarafından tahmin dahi edilemez. Onlar satranç tahtasını deviren ellerdir.

Modern Geceler, bütün bunların yanında, bütün bunlar hakkında çok kısıtlı bilgisi olan, genç, deneyimsiz, son 50 yıl, hatta çoğunluğu son 20 yıl içerisinde kucaklanmış olan kandaşlarla doludur. Onlar bazen bir piyon değerinde bile değilken, bazıları bu kanlı oyunun içerisinde yükselmenin bir yolunu bulur, ya da kendisine yol açmak için en yakınlarını bile feda eder.

Logos. Genius Loci. Şehrin Ruhu. İstanbul’a has, yalnızca İstanbul’un doğaüstü varlıklarını etkileyen bir fenomen. Belirli ya da düzenli bir biçimi bulunmaz. İstanbul’un arnavut kaldırımlarında yürürken kendinizi birden bir apartmanın tepesinde bulabilirsiniz. Ya da daha da fenası, 1267’de. Ya da Fetih sırasında surlarda. Ya da yedikule zindanlarında bir işkenceye tanıklık ederken. Logos’un tam olarak ne olduğu bilinmediği gibi etkileri de öngörülemez. Bazen yalnızca geçmişten, gelecekten ya da başka bir yerden bir siluet görürsünüz. Bazen siz de oradasınızdır. Bazen yalnızca bir anlığına size bir görü verir. Bazen ağzınızdan anlamını bilmediğiniz kelimeler çıkar.

Logos’un mekan ve zamandan azade, İstanbul’un kendi ruhu olduğu düşünülür. Buna rağmen bir başlangıç zamanı vardır. Efsanelere göre Logos’un ilk etkisi, bütün şehirde birden Latin İstilası sırasında gerçekleşmiştir ve bir anlığına şehrin bütün doğaüstü varlıklarının beyninde bir çığlık yankılanmıştır. Toreadorlar buna şehre verilen zarara binaen İstanbul’un Çığlığı derler ve bu olay Logos’un da başlangıcıdır.

Yıllar içinde pek çok kişi Logos’un doğasını anlamak için çeşitli çalışmalar yürütse de hakkında çok az bilgi elde edilebilmiştir. Kandaşlar arasındaki hikayelere göre İstanbul da kendi amaçları olan bir varlıktır, bir zamanlar öyle değildiyse bile zamanla bu hüviyeti kazanmıştır ve kendi amaçlarını güder, Kandaşlara verdikleri vizyonlar ya da zaman ve mekan yolculukları, onun kendi emellerini gerçekleştirme arzusunun tatmin yoludur.

İstanbul Komplosu: İstanbul’da yaygın olarak bilinen bir hikayeye göre şehrin bir zamanlar yöneticileri olan Trinity ve şehirdeki düzen Latin istilasıyla beraber devrildiğinde, İstanbul’un en büyük güçleri bir araya gelip bir çeşit birlik oluşturmuşlardır. Bu birlik arka odalardan sonsuza kadar İstanbul’a hükmetmeyi amaçlar ve gölgelerinden çıkmaz. Sonra gelen Prensler, ya da şimdiki Divan da yalnızca İstanbul Komplosunun görünürdeki piyonlarıdır. Bu hikayeler anlatılsa ve yeni kandaşlar tarafından ilgi çekici bulunsa da, daha yaşlı vampirler bunların deli saçması olduğunu söyleyerek tamamen reddeder.

Dream: Hülya. Asıl olarak Trinity’nin şehre hakim olduğu yıllarda kullanılan bir terimdi ve Toreador Prensin şehre dair vizyonunu temsil ediyordu. İstanbul hem ölümlüler hem de ölümsüzler için şehirlerin en güzeli, büyüğü ve yücesi olacaktı. Latin İstilasından sonra Dream’in son bulduğu ve başarısız olduğu düşünülse de Fatih’ten sonra Hülya ismiyle yeniden gündeme geldi ve hala devam ediyor. Hala Toreadorlar Hülya konusunda obsesifler ve bu obsesifliklerini diğer klanlardan da pek çok kişi ve hatta kimi ölümlüler paylaşıyor. İstanbul’a güzel binalar yapılmaya çalışılıyor, İstanbul hakkında şiirler yazılıyor ve şarkılar söyleniyor. Son yıllardaki ani kentleşme Hülya’ya bir darbe vurmuş olsa da hiçbir şey bitmiş sayılmaz. Bugünlerde Prenses’in Hülyası olarak da düşünülüyor ve en büyük temsilcisi o.

Trinity: Toreador Michael the Patriarch, Antonius the Ventrue ve Tzimisce Dracon (Bugün yaşayan Drakon ile bağlantılı fakat farklı kişiler) Bir zamanlar çok uzun bir süre onlar ve onların aileleri şehre hükmettiler ve belki de şehre herkesten çok izlerini bıraktılar. Bugün çocukları ve torunlarına hala ulaşmak mümkün. Kadim olanlardan bazıları hala yasla onların dönemini anıyor.

İstanbul Barışı: Prens ve Prenses’in düğünüyle elde edilmiş, ince, kırılgan bir barış.